به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
وَ قامَ فِى النّاسِ بِالْهِدايَةِ، فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغَوايَةِ، وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعَمايَةِ، وَ هَداهُمْ اِلَى الدِّينِ الْقَوِيمِ، وَ دَعاهُمْ اِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله در میان مردم برپاخاست و قیام کرد. ایستاد و کار را انجام داد و خودش را نشان داد. برای چه چیزی قیام کرد؟
بِالْهِدايَةِ
یعنی هدایت و راهنمایی مردم را شروع کرد. لفظ قامَ یک خصوصیتی دارد که معلوم است وقتی کسی قیام کرد همه او را می‌بینند، در واقع یک نوع اتمام حجت است. قیام کرد یعنی ننشست، نخوابید، پنهان نشد، آهسته صحبت نکرد بلکه در میان مردم به هدایت قیام کرد. نکته‌ای که این‌جا دارد عبارت:
فِى النّاسِ
است، یعنی پیغمبر صلی الله علیه و آله در میان عموم مردم به هدایت پرداخت. چون مسئولیت ایشان، همیشگی و جهانی و در میان همه‌ی مردم بوده است لذا
وَ قامَ فِى النّاسِ
فرموده‌اند. قیام کرد در میان مردم بِالْهِدايَةِ، برای این‌که مردم را راهنمایی کند و راه را بر آن‌ها روشن کند. خُب! موفق شد؟ بلی!
فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغَوايَةِ
پس آن‌ها را نجات داد. انقاذ معمولاً به انقاذ غریق می‌گویند، یعنی از غرق بیرون آوردن، از خفگی بیرون آوردن. غَوايَةِهم که در قرآن هم داریم:
قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ (1)
لغت غَیّو غَوايَةِیعنی گمراهی، گم کردن راه، تاریکی.
فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغَوايَةِ
پس مردم را از گمراهی نجات داد. از گمراهی شرک و بت پرستی به طرف خدا هدایت کرد.
وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعَمايَةِ
عَمايَةِاز همان لغت اعمی است، یعنی کور، عمی یعنی کوری. بَصَّرَهُمْیعنی دیده‌ی آن‌ها را روشن کرد. آن‌ها را بصیر کرد. آن‌ها را بینا کرد.
و بَصَّرَهُمْ، آن‌ها را بینایی داد، از چه بینایی داد؟ مِنَ الْعَمايَةِ، از کوری. یعنی کور بودند، ادیان مختلف داشتند، بت پرست بودند. ماه پرست بودند. ستاره پرست بودند. آن‌ها را بصیر کرد و از کوری نجات داد.
وَ هَداهُمْ اِلَى الدِّينِ الْقَوِيمِ
و آن‌ها را به سوی دین استوار، هدایت کرد. قَوِيمِ، از همان لغت قام است، استوار و بر پای کرد. دین استوار چیست؟
إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ (2)
دین، الْإِسْلامُاست که یک اسمش ایمان است و به مناسبت‌های مختلف، نام‌های مختلفی می‌گیرد. پیغمبر صلی الله علیه و آله هدایت کرد به دین قَوِيمِ.
وَ دَعاهُمْ اِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ
و دعوت کرد مردم را به راه راست.
اِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ
آن‌ها را دعوت کرد به راه راست؛ راه راست چیست؟ همان است که در قرآن کریم و در نمازهای‌مان می‌گوییم:
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ، صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ (3)
مردم را دعوت کرد، هدایت کرد به راه راست. این راه راست یعنی راهی که به طرف راست نیست، به طرف چپ هم نیست. مستقیمِ مستقیم است.
لذا در هر روز در نماز می‌گوییم:
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ
این الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ همان الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ است که اسم دیگرش طریق است، اسم دیگرش صراط است. بعد از آن‌که اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ، می‌گوییم:
غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ
که راستی‌ها هستند.
وَ لَا الضَّالِّینَ
که چپی‌ها هستند. خداوند متعال ما را به این راه مستقیم هدایت کرد. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله دعوت کرد مردم را اِلَى الطَّرِيقِ الْمُسْتَقِيمِ؛ طرِيقِ الْمُسْتَقِيمِیعنی صراط مستقیم است که نه راه کسانی که
غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ
هستند که خداوند بر آن‌ها خشم کرده است.
وَ لَا الضَّالِّینَ
و نه کسانی که گمراه شدگان هستند. در سوره‌ی یس، خود قرآن این الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ را معنا کرده است.
وَ أَنِ اعْبُدُوني هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ (4)
مرا عبادت و بندگی کنید که این است صراط مستقیم.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
منابع
1) البقره (2) آیه 256
2) آل‌عمران (3) آیه 19
3) الفاتحة (1) آیات 6 و 7
4) یس (36) آیه 61
