به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
وَ الصَّلاةَ تَنْزِيهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكاةَ تَزْكِيَةً لِلنَّفْسِ وَ تَزْيِيداً فِى الرِّزْقِ
بعد از آن که حضرت زهرا سلاماللهعلیها چندین جمله در مورد قرآن کریم بیان کرده و فرمودند:
وَ شَرائِعُهُ الْمَكْتُوبَةُ
یعنی قوانین واجب و مستحب از جانب خداوند در قرآن نوشته شده است و اینکه خداوند متعال ایمان را واجب کرد برای تطهیر شما از شرک، سپس این جملات را بیان فرمودند:
وَ الصَّلاةَ تَنْزِيهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ
معمولاً در روایات ما و آیات کریمه قرآن نیز همین طور است که بعد از ایمان به الله، نماز گفته شده است. خود صَّلاةَبه معنای اتصال و پیوند و مناجات با خداوند است و این معنای لغوی صَّلاةَاست و معنای اصطلاحی آن، یکی از واجبات پنجگانه در شبانه روز یا نمازهای دیگر است و یا نماز به معنای خاص که دارای تکبیرةالحرام، رکوع و سجود و ... است، میباشد.
با توجه به تاریخ ایراد خطبهی فدک توسط حضرت زهرا سلاماللهعلیها که بعد از رحلت و شهادت پیامبر صلیاللهعلیهوآله بوده است، مردم با اصطلاح نماز آشنا بودهاند و مقصود ایشان از صَّلاةَ، حتماً همان نماز اصطلاحی است که مثلاً در ظهر چهار رکعت باید خوانده شود و نمازهای مستحبّی.
وَ الصَّلاةَ تَنْزِيهاً لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ
یعنی خداوند متعال نماز را برای منزه کردن شما از کِبر قرار داده است. اینکه حضرت این فاکتور را بعد از ایمان و تطهیر از شرک فرمودهاند، معلوم میشود که مهمترین مسئله بعد از ایمان، صلاة است و مهمترین عامل برای نزدیکی و قرب به خداوند بعد از ایمان، صلاةاست.
از طرف دیگر مشخص میشود که بعد از شرک ورزیدن به خداوند، بَدترین و بزرگترین گناه، کِبر میباشد. همین طور هم باید باشد زیرا شخص متکبر خود به بزرگی میزد یعنی میخواهد خود را هم ردیف خدا کند و این گناه خیلی بزرگی است. حضرت زهرا سلاماللهعلیها در اینجا میفرمایند که خداوند نماز را برای شما قرار داده است تا شما منزه از کِبر شوید.
تنزیه از تطهیر معنوی ته. تنزیه منزه است. سبحان الله هم که میگوییم یعنی خداوند منزه است از هر نسبت ناروا و هر نسبتی که روا نیست به خدا بدهیم.
حضرت زهرا سلاماللهعلیها بیستوپنج حکم را بیان میفرمایند. البته بین ایمان و باقی احکام، ترتیب هست. بین ایمان و نماز ترتیب هست ولی بقیهی موارد را روی ترتیب خاصی بیان نشده است. اما برای هر کدام از احکام، خصایصی را فرمودهاند از جمله اینکه
وَ الزَّكاةَ تَزْكِيَةً لِلنَّفْسِ وَ تَزْيِيداً فِى الرِّزْقِ
و خداوند متعال واجب کرده زکات را به خاطر تزکیه نفس و تزکیهی رزق.
خود لغت زکات از لغت زکا به معنای پاک کردن و تزکیه است. تزکیه، تصفیه، تطهیر و تنزیه، همه اینها در معنی مشترک هستند منتها هر کدام یک لطف و دقّت خاصی دارند. یکی از معنایی زکات، تزکیه است و یک معنای آن، نمو؛ وقتی شاخههای اضافی درختی را بزنید، آن درخت بارور میشود و نمو پیدا میکند. اضافههایش را که کنار بزنید، اصل آن بالا میرود و رشد میکند. حضرت زهرا سلاماللهعلیها میفرمایند زکات نفس را پاک میکند؛ در اینجا منظور از زکات، زکات مالی است، قطعاً وقتی که انسان از اموال خود انفاق میکند، در واقع تعلق خود به اموال کم میکند و به دیگران خدمت مالی میکند؛ این دل کَندن از مال و بخشیدن آن به دیگران از مسائل اجتماعی اسلام است، مسئلهی کمک مالی، انفاق و زکات صحبت شده است. در بیست و یک آیه در قران کریم صلاه و زکات با هم به کار برده شده است؛ معلوم میشود که برای هر ارتباطی با خداوند، احتیاج به یک تزکیهی مالی هم هست؛ آنوقت این تزکیهی مالی در واقع هم مال را تزکیه میکند و هم بیشتر از مال، خود انسان را تزکیه میکند؛ گاهی دیدهاید که انفاق و کمک مالی به یک فقیر، خیلی برای ما سخت میشود! افرادی که به راحتی از مالشان انفاق میکنند، خیلی جانشان پاک است و شخصیتهای برجستهای هستند.
وَ تَزْییداً فِى الرِّزْقِ
پس یکی موجب پاکی نفس میشود و دیگری موجب زیادی روزی می گردد. خود خداوند وعده داده است کسانی که انفاق میکنند، روزی آنها را بیشتر میکند. لذا حضرت زهرا سلاماللهعلیها هم به تزکیهی نفس و هم زیاد شدن رزق اشاره میفرمایند که یکی از نتایج قطعی و تجربه شدهی پرداخت زکات است. بنابراین تصور نکنید اگر زکات، خمس، صدقه و ... پرداخت کنید، اموالتان کم میشود! بله ظاهراً اموال کم میشود اما در واقع خداوند برکاتی میدهد که آن برکات به اصطلاح با مسائل عادی قابل پیدا کردن نیست.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ