به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»
به این جمله رسیدیم که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها اسرار و حکمت‌های بیست‌وپنج حکم را بیان فرمودند و فلسفه‌ی آن را نیز توضیح دادند. سپس فرمودند:
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ
پس حق تقوای خداوند را رعایت کنید. ضمیر تُقاتِهِبه خداوند برمی‌گردد. تقات همان تقوا است و تقوا همان وقوا است که برای راحتی در زبان عربی به تقوا تبدیل شده است. حقِّ تقوای خدا یعنی چه؟
در مورد کارهای بشری، هر کاری یک حقّی دارد. مثلاً مادر حقّ دیدنش این است که هفته‌ای دو بار به پیش او برویم. حقّ نماز این است که آن‌را اول وقت بخوانیم. حقّ پوشش این است که کاملاً با حیا باشد. حقّ تقوا، حقی است که به تمامی کار‌ها می‌رسد.
حقِّ تقوا یک حداقل دارد ولی حداکثر ندارد! بلکه endless است. حداقل تقوا این است که واجبات را با کم‌ترین حرمت انجام بدهیم و ترک نکنیم. حقّ بیشتر واجبات این است که آن‌ها را مقداری بیشتر انجام دهیم و با مستحبّات دیگر تلفیق نماییم.
مثلاً حداقل حقِّ نماز صبح این است که آن را بدون قنوت، اذان و اقامه... بخوانیم اما حق بالاتر آن این است که آن را با ذکر صلوات در رکوع و سجود، شمردهِ شمرده خواندن همراه با اذان و اقامه و قنوت بخوانیم. حدِّ حداقلی، یک نقطه است اما حِّد حداکثری یک خط صاف است که ادامه پیدا می‌کند.
حال شاید سوال پیش بیاید که آیا امام زمان علیه‌السلام، حقِّ تقوا را انجام می‌دهند؟ پاسخ این است که بله، ایشان بالاترین حق را انجام می‌دهند. بالاترین حقِّ تقوا این است که در روایات فرموده‌اند:
اقْرَأْ وَ ارْقَهْ (1)
بخوان و بالا برو
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ
پس حقّ تقوای خداوند را تقوا پیشه کنید.
در این‌جا حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از اسمای خداوند، اللهرا به کار برده‌اند. یعنی این‌جا ما باید تقوا خدایِ جامع را رعایت کنیم. یعنی اتَّقوُا رَّب، اتَّقوُا الرَّحمن، اتَّقوُا الغفّار و ... را رعایت کنیم. الله بزرگ‌ترین و جامع‌ترین اسم خداوند است. مثلاً گفته می‌شود: به این مرد احترام بگذارید، زیرا این مرد، از یک جهت استاد است؛ از یک جهت پدر است و از یک جهت از ما بزرگ‌تر است و... لذا وقتی می‌گوییم: این مرد، همه‌ی این‌ها را شامل می‌شود. در مورد خداوند نیز زمانی که گفته می‌شود: الله، تمامی صفات خداوند را شامل می‌شود.
حضرت پس از آن می‌فرمایند:
وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
یعنی نمیرید، مگر این‌که مسلمان باشید. معلوم می‌شود که مسلمان مُردن، بزرگ‌ترین حالت انسانی و عالی‌ترین هدف است وگر نه اگر انسان کمی بی‌دقّتی کند، ممکن است غیر مسلمان بمیرد. معلوم می‌وشد که اگر انسان، حداقلِ تقوا را انجام ندهد، این خطر وجود دارد که انسان، مسلمان نمیرد.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
منابع
1) الكافی (ط - الإسلامیة): ج2، ص 601، كتاب فضل القرآن.
به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ»
به این جمله رسیدیم که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها اسرار و حکمت‌های بیست‌وپنج حکم را بیان فرمودند و فلسفه‌ی آن را نیز توضیح دادند. سپس فرمودند:
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ
پس حق تقوای خداوند را رعایت کنید. ضمیر تُقاتِهِبه خداوند برمی‌گردد. تقات همان تقوا است و تقوا همان وقوا است که برای راحتی در زبان عربی به تقوا تبدیل شده است. حقِّ تقوای خدا یعنی چه؟
در مورد کارهای بشری، هر کاری یک حقّی دارد. مثلاً مادر حقّ دیدنش این است که هفته‌ای دو بار به پیش او برویم. حقّ نماز این است که آن‌را اول وقت بخوانیم. حقّ پوشش این است که کاملاً با حیا باشد. حقّ تقوا، حقی است که به تمامی کار‌ها می‌رسد.
حقِّ تقوا یک حداقل دارد ولی حداکثر ندارد! بلکه endless است. حداقل تقوا این است که واجبات را با کم‌ترین حرمت انجام بدهیم و ترک نکنیم. حقّ بیشتر واجبات این است که آن‌ها را مقداری بیشتر انجام دهیم و با مستحبّات دیگر تلفیق نماییم.
مثلاً حداقل حقِّ نماز صبح این است که آن را بدون قنوت، اذان و اقامه... بخوانیم اما حق بالاتر آن این است که آن را با ذکر صلوات در رکوع و سجود، شمردهِ شمرده خواندن همراه با اذان و اقامه و قنوت بخوانیم. حدِّ حداقلی، یک نقطه است اما حِّد حداکثری یک خط صاف است که ادامه پیدا می‌کند.
حال شاید سوال پیش بیاید که آیا امام زمان علیه‌السلام، حقِّ تقوا را انجام می‌دهند؟ پاسخ این است که بله، ایشان بالاترین حق را انجام می‌دهند. بالاترین حقِّ تقوا این است که در روایات فرموده‌اند:
اقْرَأْ وَ ارْقَهْ (1)
بخوان و بالا برو
فَـ «اتَّقوُا اللّهَ حَقَّ تُقاتِهِ
پس حقّ تقوای خداوند را تقوا پیشه کنید.
در این‌جا حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از اسمای خداوند، اللهرا به کار برده‌اند. یعنی این‌جا ما باید تقوا خدایِ جامع را رعایت کنیم. یعنی اتَّقوُا رَّب، اتَّقوُا الرَّحمن، اتَّقوُا الغفّار و ... را رعایت کنیم. الله بزرگ‌ترین و جامع‌ترین اسم خداوند است. مثلاً گفته می‌شود: به این مرد احترام بگذارید، زیرا این مرد، از یک جهت استاد است؛ از یک جهت پدر است و از یک جهت از ما بزرگ‌تر است و... لذا وقتی می‌گوییم: این مرد، همه‌ی این‌ها را شامل می‌شود. در مورد خداوند نیز زمانی که گفته می‌شود: الله، تمامی صفات خداوند را شامل می‌شود.
حضرت پس از آن می‌فرمایند:
وَ لاتَمُوتُنَّ اِلاّ وَ اَنْتُمْ مُسْلِمُونَ
یعنی نمیرید، مگر این‌که مسلمان باشید. معلوم می‌شود که مسلمان مُردن، بزرگ‌ترین حالت انسانی و عالی‌ترین هدف است وگر نه اگر انسان کمی بی‌دقّتی کند، ممکن است غیر مسلمان بمیرد. معلوم می‌وشد که اگر انسان، حداقلِ تقوا را انجام ندهد، این خطر وجود دارد که انسان، مسلمان نمیرد.
وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
منابع
1) الكافی (ط - الإسلامیة): ج2، ص 601، كتاب فضل القرآن.