صفوان بن مهران جمّال

صفوان شترهای زیادی داشت که از کرایه دادن آن‌ها، زندگی خود را می‌گذراند و از همین جهت به او "جمّال" می‌گفتند. روزی خدمت حضرت امام کاظم علیه السلام رسید. آن حضرت به او فرمودند: «همه چیز تو خوب و نیکو است جز یک چیز» سؤال کرد: آن چیست؟ امام فرمودند: «این که شتران خود را به این مرد (یعنی هارون خلیفه وقت) کرایه می‌دهی.»
صفوان گفت: من از روی حرص و سیری و لهو چنین کاری نمی‌کنم. چون او به راه حج می‌رود، شتران خود را به او کرایه می‌دهم. خودم هم خدمت او را نمی‌کنم.
امام فرمودند: «آیا از او کرایه طلب داری؟» گفت آری.
سپس فرمودند: «آیا دوست داری او باقی باشد تا کرایه تو به تو برسد؟» صفوان گفت: آری.
حضرت فرمودند: «کسی که دوست داشته باشد بقای آنها (دشمنان خدا) را، از آنان خواهد بود و هر کس از آنها باشد، جایگاهش جهنم خواهد بود.»
صفوان جمال بعد از این گفتگو با امام کاظم علیه‌السلام، تمامی شتران خود را فروخت. وقتی این خبر به هارون رسید، او را خواست و به او گفت: به من گزارش داده‌اند که تو شترهای خود را فروخته‌ای، چرا این کار را کردی؟ او گفت: چون پیر و ناتوان شده‌ام و غلامانم از عهده این کار برنمی‌آیند. هارون گفت: می‌دانم که تو به اشاره موسی بن جعفر علیهما‌السلام شتران خود را فروختی، اگر حق مصاحبت تو با من نبود، ترا می‌کشتم (رجال الکشی- جلد دوم).
صفوان بن مهران بن مغیره اسدی در کوفه به دنیا امد. او از یاران نزدیک امام صادق علیه السلام بود و بارها ایشان را از مدینه به کوفه آورده بود. در یکی از این سفرها امام صادق علیه السلام قبر جد بزرگوار خویش امیرالمومنین علیه السلام که در آن زمان مخفی بود را به صفوان نشان دادند. حتی یک بار چند درهم به صفوان دادند و از او خواستند که قبر جدشان را مرمت و اصلاح کند (فرحه الغری – علامه حلی- صفحه ۸۵).
بنابراین صفوان بن مهران را باید اولین تولیت حرم امیرالمومنین علیه السلام نامید که توسط امام صادق علیه السلام به این مسئولیت منصوب شد. صفوان بیست سال به زیارتگاه امیرالمومنین علیه السلام می‌رفت و نماز خود را در آنجا به جای می‌آورد (کامل الزیارات – ابن قولویه).
او و دو برادرش حسین و مسکین هرسه از محدثان شیعه بودند.صفوان خود به تنهایی حدود ۷۱ روایت دارد. از جمله روایات معروف صفوان روایت تاکید امام صادق علیه السلام بر امامت امام بعد از خود می‌باشد.
این محدث بزرگوار در میان سلسله راویان شیعی، در موقعیت و منزلت والایی قرار دارد؛ به گونه ای که همۀ دانشوران رجالی، او را ستایش کرده‌اند. او شاگردان بسیاری چون سندی‌بن‌محمد؛ عبدالله بن قُضاعه؛ عبدالله بن محمد الحجال؛ حسن بن محبوب؛ سُعدان بن مسلم و... داشت ولی در هیچ کجا از اساتید او نام نبرده‌اند و این خود نشان می‌دهد که او تنها از محضر دو امام عصر خود آموخته است.
صفوان کتابی داشته که شامل روایات از ائمه علیهم‌السلام در موضوعاتی چون احکام و تاریخ بوده است. نجاشی با سه واسطه و شیخ طوسی با چهار واسطه از کتاب او نقل کرده‌اند.