به نام خداوند همه مِهر مِهروَرز
متن سوال:
سلام، آقا ادیسون می‌رود بهشت یا جهنّم؟ همه روزی صد دفعه می‌گویند خدا رحمتش کند! سؤال بعدی این‌که اگر حجت بر فردی تمام شده باشد و اسلام نیاورد، به جهنّم می‌رود؟ تأکیدم روی کلمه‌ی جهنّم است!
متن پاسخ:
با سلام
مقدمه:
در بیان پاسخ، ابتدا به هدف خلقت بشر می‌پردازیم، سپس مثالی را مرور می‌کنیم و پس از آن عاقبت مستضعفان را شرح می‌دهیم. سپس می‌آوریم که اگر ادیسون مستضعف باشد، عاقبتش چه خواهد بود و اگر نباشد چه... . در انتها نیز پیشنهادی را به عنوان جمع‌بندی بحث و نتیجه‌گیری می‌آوریم.
هدف از خلقت ما:
خداوند متعال، طبق آیات قرآن هدف خلقت ما را عبادت خویش قرار داده است:
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیعْبُدُونِ»(الذاريات/آيه 56)
پس وظیفه‌ی ما در این عالم عبادت خداوند است. اكنون اين سئوال مطرح میشود: عبادت او به چه طریقی صورت می‌پذیرد؟ آیا به هر شیوه‌ای که ما بخواهیم انجام می‌گیرد؟ طبعاً پاسخ منفی است. مثلاً اگر کسی به خداوند متعال کافر باشد، ولی بسیار نیکوکار باشد؛ آیا او باید به بهشت داخل شود؟ همانطور که در بسیاری از آیات قرآن اشاره شده است، ایمان و عمل صالح به انضمام یکدیگر کارساز هستند. از طرف دیگر قرآن اعمال کسانی را که کافر باشند، چنین معرفی می‌کند:
«مَثَلُ الَّذینَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فی یوْمٍ عاصِفٍ لا یقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى شَیءٍ ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعیدُ»
مثل اعمال کسانی که بر پروردگارشان کافر شدند، به خاکستری می ماند که تندبادی در روز طوفانی بر آن بوزد و آنان از تلاش و کوشش خود نتیجه ای نگیرند (ابراهيم/آيه 18)
این همان گمراهی دور است. عظمت گناهان از نظر خدا لزوماً همانی که ما فکر می‌کنیم نیست، در پیشگاه خداوند شرک بزرگترین گناهان است ولی ممکن است این برای ما آن‌قدر ملموس نباشد.
بیایید، مثالی را با هم مرور کنیم:
فردی را تصور کنید که به سراغ یک نجار رفته و از او می‌خواهد برایش تعداد زیادی میز و صندلی بسازد. فقط در پایان از او می‌خواهد که حتماً این میز و صندلی‌ها، رنگ سبز داشته باشد و می‌گوید اگر به این رنگ نباشد، میز و صندلی به کار نخواهد آمد.
چند روز بعد که به سراغ نجار می‌آید تا میز و صندلی‌ها را تحویل بگیرد، با کمال تعجب مشاهده می‌کند وی تعداد زیادی میز و صندلی زیبا و ارزشمند درست کرده، اما به رنگ زرد و صورتی. حال آیا به نظر شما، سفارش دهنده باید به نجار مزدی برای درست کردن این میز و صندلی‌ها بدهد؟ آیا این میز و صندلی‌ها به کار سفارش دهنده می‌آید؟
اما اگر همین نجار تعداد بسیار اندکی میز و صندلی سبز درست کرده باشد، سفارش دهنده می‌تواند آن‌ها را از او دریافت کند و مزدش را هر چند اندک، به او بدهد.
مسئله ما مشابه همین است: خداوند، خالق ماست و از ما عبادت خویش را خواسته است. اگر ما بنا داریم که عبادت وی را انجام دهیم، باید مطابق فرامین او رفتار کنیم. اگر افعال ما رنگی که خداوند می‌خواهد، نداشته باشد؛ ممکن است مشتری‌های بسیاری داشته باشد(مانند مردم) اما آیا می‌توانیم آن را به خداوند عرضه کنیم و از او انتظار شفاعت و بخشش داشته باشیم؟
خداوند از ما خواسته است که دوستدار اهل بیت علیهم السلام بوده و در ذیل آن سایر اعمالمان را انجام دهیم و او را عبادت کنیم. همچنین فرموده است اگر رنگ حب اهل بیت و قبول ولایت ایشان نباشد، سایر اعمال ما تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.
البته فعاليت و خدمات غير مسلمانان كه اعمال نيكي را انجام داده اند همچون مخترعان و مكتشفان و خادمان به بشريت، پاداش داشته و حداقل آن است که در عذاب آن‌ها تخفيف داده مي‌شود .
آیه 115 سوره هود : « َإِنَّ اللَّهَ لا يُضيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنينَ خداوند پاداش نيكوكاران را ضايع نخواهد كرد» شامل اين‌گونه اشخاص هم میشود، زيرا محسنين در قرآن فقط به مؤمنان اطلاق نشده است. از پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله دربارة عبدالله بن جدعان كه از مشركان معروف جاهليت و از سران قريش بود، نقل شده : "كم عذاب ترين اهل جهنم ابن جدعان است، سؤال كردند : چرا؟ فرمود : او گرسنگان را سير مي‌كرد". (مستدرك الوسايل، جلد 7، صفحه 247)
در روايت ديگري مي‌خوانيم كه پيامبر صلی الله علیه و آله به عدي بن حاتم (فرزند حاتم طائي) فرمود: " خداوند عذاب شديد را از پدرت به خاطر جود و بخشش او برداشت". (مستدرك الوسايل، جلد 7، صفحه 14) در نتيجه هرچند در صدق عنوان عمل صالح براي رفتارهاي غير مسلمانان تاملاتي وجود دارد ، اما در هر حال كارهاي نيك آنان مورد توجه قرار مي گيرد .
مستضعفین:
اما نکته‌ی دیگری که در کنار این مسئله باید به آن توجه کرد اینست که كساني كه در كشف حقيقت كوتاهي نكردند، ولي دين حق را نيافتند و يا اصلاً در محيطي بودند كه امكان دسترسي به دين حق نداشتند و يا خوب به آن ها معرفي نشده، به آنان منكر و مخالف اطلاق نمي شود كه مستحق عقوبتي باشند. اين گروه در فرهنگ دين به عنوان مستضعفان فكري و فرهنگي شناخته مي شوند.
اگر به مثال خودمان برگردیم، نظیر این شرایط زمانی پدید می‌آید که نجار متوجه رنگ مورد نظر سفارش دهنده نشود، مثلاً صدایش را نشنود یا این‌که سفارش به طور قطعی بیان نشده باشد.
خداوند افراد مستضعف را یا به اعتبار اعمال خیر دنیوی‌شان می‌آمرزد و داخل بهشت می‌کند و یا دوباره آنان را می‌آزماید. همانطور که گفته شد خداوند عادل، اجر و مزد نیکوکاران را ضایع نمی‌گرداند. چنان‌که در روایات ما بیان شده است: افراد نیکوکاری که حتی به انتخاب خود در مسیر هدایت قرار نگرفته‌اند، در همین دنیا جزای خیر اعمال نیکویشان را خواهند دید. به طور مثال اموال زیاد، آرامش روحی، مرگ آسان، خانواده و دوستان خوب و از این قبیل نعمات، پاداش نیکوکاری‌شان خواهد بود.
عاقبت ادیسون:
آقای ادیسون و مانند ایشان نیز اگر مستضعف باشند و حجت خداوند بر ایشان تمام نشده باشد، تکلیف‌شان با خداوند است. اما اگر مستضعف نباشند و پس از آگاهی از دین مورد رضایت خداوند، از آن سرباز زده باشند، خداوند می‌تواند ایشان را عذاب کند. زیرا اعمال ایشان، هر چند بسیار خیرخواهانه، شروط لازم برای قبول گشتن در درگاه الهی را ندارد.
پیشنهاد ما:
این است که همیشه در زندگیمان به دنبال اصول باشیم، نه این‌که چه کسی بهشت می‌رود و چه کسی جهنم. مخصوصاً آن‌که ما از عاقبت آنان خبر دقیقی در دست نداریم! اسلام را به این دلیل که ادیسون بهشت می‌رود قبول نکنیم و به این دلیل که او جهنم می‌رود رد نکنیم. نه اسلام بلکه هر آیین دیگری را!
در بررسی اسلام به توحید آن بنگریم، ملاحظه کنیم، چگونه خدایمان را توصیف می‌کند (لیس کمثله شیء، رحمن، رحیم و ...) و فرستاده‌اش چگونه بشری است (رحمة للعالمین، متصل به دانش الهی بی‌کران)، اوصیای او چه کسانی بوده‌اند و ما را به چه فرا می‌خوانند (جمیع خوبی‌ها و پاکی‌ها). اگر آن را حق یافتیم از آن پیروی کنیم و در غیر آن صورت ... .
ممکن است خدای تعالی با ادیسون که خدمتی بزرگ به خلق خدا کرده است، به فضلش رفتار کند و او را وارد بهشت کند و با من به عدلش رفتار کند و مستحق جهنم او باشم. ممکن است ادیسون در آخر عمرش حق را یافته باشد و عاقبت به خیر شده باشد، و ممکن است من تمام عمرم دین‌دار بوده باشم و خدای ناکرده در اواخر عمرم از خدا روگردان شوم و ... و هزار اما و اگر در مورد هر فردی که در کنار ما زندگی می‌کند. لذاست که می‌گوییم به دنبال اصول و قواعد باید باشیم. استثنائات همیشه هستند ولی نمی‌توانیم آنان را ملاک قرار دهیم.
البته ما امیدواریم که همگی ایشان (ادیسون و مانند او)، جزو خوشبختان در دو عالم باشند و خداوند به فضل خویش همه‌ی ما را از عذاب جهنم دور سازد.
با کمال میل پذیرای سؤالات دیگرتان هستیم، خدا نگهدار شما
|