«وَ یُضْحِکُ وَ یُبْکی، وَ یُدْنی وَ یُقْصی وَ یَمْنَعُ وَ یُعْطی»
«بخنداند و بگریاند. نزدیک آورد و دور برد. بازدارد و عطا کند.»
یکی از کارهای خداوند این است که انسان را هم میخنداند و هم میگریاند. شاید موجودات دیگر را نیز میخنداند و به گریه میآورد. در قرآن کریم به یکی از زیباییهای طبیعت، «آیة» گفتهشده که به معنای نشانِ وجودِ حکیمِ خالق است. یکی از بزرگترین آیات، اختلاف حالاتِ موجودات است که موجودات یکنواخت نیستند.
در این جملات، غیرازاینکه صفات خدا بیانشده، اختلاف موجودات و رنگها را هم بیان میکند که خود همین، آیتاللهاست. قرآن کریم میفرماید:
﴿ إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ ﴾(1) :
﴿ همانا در آفرینش آسمان ها و زمین و حرکت شب و روز، نشانه هایی است برای صاحبان عقل خالص ﴾ که تعبیرات مختلفی هم دارد.
خدا کسی است که میخنداند و میگریاند. علّت خنده و گریه، نوعی تعجّب است؛ یعنی انسان در یک تعجبّاتی میخندد و در یک تعجبّاتی گریه میکند.
بههرحال سرنخ همهی عوامل گریه و خنده، دست خداست. درست است حوادثی مانند شکستگی عضوی از بدن، انسان را به گریه وامیدارد و با رسیدن نعمت، خنده و خوشحالی برایش میآورد، امّا سرنخ تمام اینها دست خداست. خداوند فعّال علی الإطلاق و خالِق عَلَی الإطلاق است.
«وَ یُدْنی وَ یُقْصی»: خدا نزدیک میکند و دور میکند. انسان را به گناه نزدیک میکند و از گناه دور میکند. انسان را به هدف نزدیک و از هدف دور میکند.
تمام موجودات را به کمال نزدیک و دور میکند. هوا نزدیک گرم شدن و ملایم شدن است یا نزدیک سرد شدن است تمام این نزدیکیها و دوریها که در موجودات ایجاد میشود، خداوند متعالفاعل علی الإطلاق آن است؛ اگرچه برای خودش ایادی را خلق کرده باشد. تمام تقلّبات و تحوّلاتی که در طبیعت و آفرینش انجام میشود، به اذن خداوند است.«وَ یَمْنَعُ وَ یُعْطی»: خدا نمیدهد و میدهد. خداوند مانع میشود و اعطا میکند. «وَ یَمْنَعُ»: یکوقت هست گیاهی احتیاج به آب دارد، آب نمیدهد.
«وَ یُعْطی»: یکوقت گیاهی هست که احتیاج به آب دارد و به آن آب میدهد. سرنخ همهی این اِعطاها و بازداشتنها و سرنخ تمام اِحیاءها و اِماتهها، در دست خداوند متعال است. این مسأله که خداوند متعال خودش ایادی را آفریده که به آنها اسباب و وسایل و ابزار میگویند و بسیاری کارها رابه اذن و هدایت خداوند انجام میدهند، با «یُمنِعُ وَ یُعطی» منافات ندارد.
والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاتُه