![Title]( "Title")
درسی از خطابه
به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
درس دوم: امیرالمومنین علیه السّلام، خلیفه‌ی پیامبر صلّی الله علیه و آله بر تمام امت و امام پس از ایشان
پيش از اين بیان شد که در بخش دوم خطابه‌ي غدير، پيامبر صلّی اللّه علیه و آله فرمودند: اِنَّ جَبْرئيلَ هَبَطَ اِلَىَّ مِراراً ثَلاثاً يَاْمُرُنى عَنِ السَّلامِ رَبّى، وَ هُو السَّلامُ، اَنْ اَقُومَ فى هذَا الْمَشْهَدِ فَاُعْلِمَ كُلَّ اَبْيَضَ وَ اَسْوَدَ اَنَّ عَلِىَّ ابْنَ أَبى‌طالِبٍ اَخى وَ وَصِيّى وَ خَليفَتى (عَلى أُمَّتى) وَ الْإِمامُ مِنْ بَعْدى.
يعني جبرئیل سه بار بر من نازل شد و از طرف خداوند به من امر کرد تا به همه كس از سفید و سیاه، اعلام بکنم که علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام برادر من، وصي و جانشين من در امتم و امام بعد از من است.
دامنه‌ی وصایت و خلافت امیرالمومنین علیه السّلام
درباره‌ي برادري و وصايتي كه در خطبه آمده است پيش‌تر توضيح داده‌ايم. حال مي‌پردازيم به عبارت " وَ خَليفَتي عَلى اُمَّتي". اضافه‌ي عَلى اُمَّتي، وسعت و دامنه‌ي وصایت و خلافت را بيان مي‌كند. چنان‌كه مثلاً وقتی من می‌گویم که زيد يا حسن وصي من است، از من خواهند پرسيد در چه‌چيز؟ اگر مطلق گفته باشم حسن يا زيد وصی من است همه خواهند گفت يعني در تقسیم ارثیه‌اش، جابه‌جا کردن اموالش و ثُلثش. اينها را وصیت کرده است و زید یا حسن به آنها عمل می‌کند؛ طلب‌هایش را جمع می‌کند و بدهی‌هایش را می‌دهد. وصیت این‌گونه است.
اما وقتی می‌گویم ایشان وصی من در خانواده است، یعنی دامنه‌ي وصایت ایشان تنها منحصر به خانواده است. یا وقتي می‌گویم ایشان وصی من است درکارخطبه‌ی غدیر، دامنه‌ي اين وصيت گسترده است. اگرمطلقاً بگويم ایشان وصی و جانشین من است در کار خطابه‌ی غدیر، معني‌اش آن است كه در همه‌ي زمينه‌ها، در كل کشور. اما می‌توانم آن را محدود کنم. قيد بگذارم كه فقط در تهران، یا در مشهد و شیراز، یا در اصفهان، یا در تبریز. این وصيت‌ها همه محدودند.
پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله برای معين‌كردنِ دامنه‌ي وصایت و وسعت خلافت در این عبارت فرموده‌اند: عَلى اُمَّتي. اين اضافه‌ي "عَلى اُمَّتي" برمي‌گردد به وَصِیّي و خَلیفَتی. جار و مجرور متعلَّق می‌خواهند که این‌جا وَصِیّي و خَلیفَتی است. یعنی وصایت و خلافت او نسبت به من بر امت من است.
امت پیغمبر اسلام صلّی الله علیه و آله كجاست و تا كي هست؟ امت موسی علیه السّلام محدود است. امت عیسی علیه السّلام محدود است. امت نوح علیه السّلام و امت ابراهیم علیه السّلام محدودند. اما امت پیغمبر اسلام صلّی الله علیه و آله تا قیام قیامت هست زیرا ایشان پیامبر خاتم هستند: حَلالُ مُحَمَّدٍ حَلالٌ اَبَداً اِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ اَبَداً اِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة. پس همين عبارتِ دوكلمه‌ايِ عَلَى اُمَّتِي، آن‌جا كه پيامبر صلّی الله علیه و آله مي‌فرمايند اَنَّ عَلِيَّ ابْنَ اَبِي‌طَالِبٍ اَخِي وَ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي عَلَى اُمَّتِي، حدود وصايت و وسعت خلافتی را مشخص می‌کند که می‌شود تا قیام قیامت. آن‌وقت چون علی علیه السّلام تا روز قيامت وصی پيامبر صلّی الله علیه و آله است بقیه‌ي ائمه علیهم‌السّلام، را علی علیه السّلام اعلام می‌کند. البته از آن‌جا كه در فرهنگ شیعه امامتِ امام از طرف خداوند است تعیین شخص علی علیه السّلام یا حتی پیامبر صلّی الله علیه و آله معنا ندارد. تنها اعلانِ امامت است كه از جانب ايشان انجام مي‌شود. به همين‌خاطر است كه پیغمبر صلّی الله علیه و آله در جای‌جایِ خطابه‌ي غدیر به این مسأله اشاره کرده‌اند و فرموده‌اند: اِنَّه اِمامٌ مِنَ اللّه؛ یعنی تعیین امام امری است از طرف خداوند .
انتصاب الهی
این‌که حضرت صلّی الله علیه و آله می‌فرمایند جبرئیل سه بار بر من نازل شد: يَاْمُرُنِي عَنِ السَّلَامِ رَبِّي، وَ هُوَ السَّلَام، اشاره مي‌كنند به این مسأله که اعلان ولایت و انتخاب جانشین پیامبر صلّی الله علیه و آله به فرمان خدا است. همه‌ي مردم که برای خودشان جانشین مشخص می‌کنند از طرف خودشان است اما پیامبر صلّی الله علیه و آله مکرراً تذکر می‌دهند که دراین‌باره تعیین جانشین از جانب خدا است: يَاْمُرُنِي عَنِ السَّلَامِ رَبِّي، وَ هُوَ السَّلَام؛يعني از طرف خودشان نمي‌گويند.
پس وصی پیامبر صلّی الله علیه و آله توسط خدا تعيين شده است. وقتی کسی معين‌شده‌ي توسط خداوند است باید خصوصیات و ويژ‌گي‌هايي داشته باشد.
چه‌بسا یک انسان كه انسان دیگری را انتخاب مي‌كند در اين انتخاب‌اش اشتباهاتی بكند اما خداوند كه کسی را معين بکند اين انتخاب و تعيين قطعاً فاقد آن اشکالات و اشتبا‌هات خواهد بود. دريچه‌اي باز مي‌شود این‌جا و آن، همانا اثبات عصمت کبری است براي امیرالمؤمنین و ائمه‌ي اطهار علیهم‌السّلام.
عبارت يَاْمُرُنِي عَنِ السَّلَامِ رَبِّي، وَ هُوَ السَّلَام دریچه‌ي عصمت را باز می‌کند و از همین‌جا ما می‌توانیم به عصمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام پی ببریم.
ادامه‌ی این مطلب را در شماره بعد دنبال بفرمایید.
|
تاریخ درج: 14/11/1395 | کد مطلب: 2 | تعداد نظرات: 0 | تعداد بازدید: 1504