به نام خداوند همه مِهر مِهر وَرز
الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمؤمنین و الائمه المعصومین علیهم السلام
با تبریک و تهنیت عید غدیر و این ایام الولایه به پیشگاه مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه و تبریک و تهنیت به همه شیعیان پاک و باصفای امیرالمؤمنین علیه السلام به خصوص شما سروران عزیزم که در این جشن شرکت نمودید. الحمدلله که خداوند متعال بر ما منت گذارد و یاریمان نمود تا بتوانیم در کنار هم نَمی از یَم فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام و جایگاه غدیر را با هم گفتگو کنیم.
در بحث امروز گذری داریم بر رسالت بیست و سه ساله پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم یادی از روز غدیر و اتفاقاتی که در حجه الوداع افتاد و اینکه اصلاً ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام یعنی چه؟ و ذکر راهکاری برای آنکه چگونه می توانیم با ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام زندگی کنیم؟
همگی می دانیم که دعوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مدت بیست و سه سال طول کشید حضرت سیزده سال در مکه مردم را به دین اسلام دعوت نمودند ولی بر اثر فشارها و شکنجه های زیاد از طرف مخالفین به مدینه هجرت نمودند ایشان مدت ده سال هم در مدینه مردم را دعوت کردند.
در سال هشتم بعد از صلح حدیبیه به مکه تشریف بردند. عمره به جا آوردند و زود به مدینه بازگشتند. در سال نهم هجری هم پس از فتح مکه و انجام عمره به مدینه آمدند و در سال آخر عمرشان یعنی سال دهم هجری و ماه ذیقعده بود که اعلام فرمودند قصد حج دارند و حضرت بنا براین داشتند که اعمال حج تمتع را که تا آن زمان مجالی پیش نیامده بود به مردم بیاموزند. اعلام عمومی شد و جمعیتی حدود 90 هزار نفر 140 هزار نفر بر گرد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم جمع شدند تا حضرت اعمال حج را به طور عملی به آنها آموزش بدهند.
هدف مهم تر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از این سفر اعلام رسمی و عمومی و جهانی ولایت و وصایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود. لذا حضرت برای این هدفشان زمینه سازی هایی نمودند. پیامبر در صحرای منی اولین خطابه ی خودشان را ایراد فرمودند. چرا که دستور الهی در عرفات نازل شد که علم و ودایع انبیاء علیهم السلام را به علی بن ابی طالب علیه السلام منتقل کنند و او را به عنوان خلیفه و جانشین خود معرفی کنند.
لذا پیامبر در این خطابه ابتدا خونهای به ناحق ریخته شده و اموال به ناحق گرفته شده در جاهلیت را رسماً مورد عفو و بخشش قرار دادند تا کینه توزی ها از میان برداشته شود و جو اجتماع برای تأمین امنیت آماده شود. پیامبر از همه آن ظلم ها و شکنجه هایی که به ایشان و مسلمانان شده بود گذشتند تا مردم بدانند که این اعلام وصایت و ولایت نظر شخصی در آن نیست یعنی مردم بدانند که همه شان برای رسول خدا یکسان هستند و حضرت از کسی کینه به دل ندارد.
این جا نکته ای را بگویم؛ ما هم اگر می خواهیم راه خدا را برویم و بندة خوبی برای خدا باشیم آن گونه زندگی کنیم که ولی خدا از ما راضی باشد. این حرکتی را می طلبد، دل پاک و خالی از کینه ای را می طلبد. بزرگواری می فرماید که با کشیدن مردم بر کولمان نمی توانیم به سوی خدا برویم. با بار سنگین نمی توان حرکت کرد. وجودی که پر از کینه و کدورت مردم است جایی برای ولایت خدا و ولی خدا ندارد.
پس بیایید امروز به خاطر وجود مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام از هر کسی کینه و کدورتی داریم بگذریم و بار خود را سبک کنیم و دل خود را خالی کنیم از همة چیزهایی که نباید در دلمان جای بگیرد و اجازه بدهیم حُبّ امیرالمؤمنین علیه السلام در دلمان جای بگیرد. و ولایت ایشان ما را اداره کند.
بعد از اعلام عفو عمومی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم حدیث ثقلین را فرمودند:
« انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی ...»
«من دو چیز گرانبها در میان شما باقی می گذارم که اگر به این دو متمسک شوید، هرگز گمراه نمی شوید. کتاب خدا و عترتم، یعنی اهل بیتم.»
بله قرآن و ائمه هر دو ثقل هستند و میزان بهره برداری و بهره بردن از آنها باید به مانند دو کفه ترازو که مقابل هم هستند باشند. به حمدللهبه عنایت امام زمان علیه السلام ما هر زمان که بخواهیم، می توانیم از نور قرآن بهره ببریم کلام خدا نور دارد حتی کسانی که قادر به تلاوت قرآن نیستند سفارش شده که آن را باز کنند و به آن نگاه کنند. مجموعه معارف دینمان در قرآن است. و ما با تلاوت، قرائت و تدبر در آن می توانیم به این معارف دست پیدا کنیم اما در همة قرآن آمده است که «اقم الصلاه» ولی این که چگونه نماز بخوانیم، مثلاً دو رکعت نماز صبح چه صورتی دارد، در قرآن نیست. لذا قرآن بیان می خواهد. جامة عملی می خواهد و ائمه و عترت رسول خدا بیان قرآنند، تفسیر قرآنند، معنای قرآنند. اشتباه آنها که گفتند «حسبنا کتاب الله» همین است، چرا که عامل به قرآن، ائمه اطهار علیهم السلام هستند، قرآن ناطق، امام ناطق است و ...
خطابه ی دوم حضرت در مسجد خیف منی بود. ایشان در این خطابه هم ضمن حدیث ثقلین زمینه سازی روز غدیر را فرمودند. وقتی که همه به مکه آمدند در مکه جبرئیل لقب امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان اختصاص آن به علی ابن ابیطالب علیه السلام از جانب خداوند آورد.
اگر چه این لقب قبلاً نیز برای آن حضرت تعیین شده بود، پیامبر دستور دادند تا یک یک اصحابشان نزد علی علیه السلام بروند و بگویند «السلام علیک یا امیرالمؤمنین علیه السلام» و بدین وسیله در زمان حیات خود از آنان اقرار به امیر بودن علی علیه السلام گرفتند و به این اختصاص لقب، ائمه هم سفارش می کردند. اگر اصحاب برای احترام بیشتر مثلاً به امام صادق علیه السلام، امیرالمؤمنین می گفتند حضرت به شدت برخورد می کردند و می فرمودند که این لقب فقط و فقط مخصوص پدرمان علی بن ابیطالب علیه السلام است . اما در این لقب حضرت بر دستة خاصی که اسلامشان در حد زبان متوقف نشده، بلکه ایمان به قلبشان وارد شده امیرند و ما وقتی امیرمان امیرالمؤمنین می شود که ایمانمان قلبی باشد و وجودمان پذیرش امارت آن حضرت را داشته باشد.
پس، حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم اعلام عمومی فرمودند که همه در محلی به نام غدیر خم جمع شوند و این در حالی بود که مردم فکر می کردند به دلیل آخرین حج پیامبر حضرت دوست دارند که بیشتر کنار خانه خدا باشند و اینجا باز هم پیامبر اهمیت قضیه را به مردم می رساندند. در روز هجدهم ذیحجه دوباره آن جمعیت 90 الی 140 هزار نفری در کنار برکه ی غدیر جمع شدند. در گرمای عربستان درست سر ظهر، چرا که بعد از نماز جماعت ظهر پیامبر دستور دادند منبری برای ایشان آماده کنند. در این جا خطابه ای به مدت حدود چهار ساعت ایراد فرمودند. خطبه ای که پر از معارف الهی می باشد و حقیقتاً حق رسول الله و امیرالمؤمنین علیهما السلام بر ماست که لااقل یک بار هم که شده این خطبه را بخوانیم و از آن آگاهی یابیم. در اثناء خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دو اقدام عملی بر فراز منبر انجام دادند:
اولاً: امیرالمؤمنین علیه السلام کنار پیامبر صلی الله علیه و آله ایستادند. سخنرانی که دو نفر بر منبر بودند، تمام فضایل و سفارش هایی که پیامبر می فرمود، اشاره به حضرت علی علیه السلام می نمودند که بعد از آن کسی نتواند بگوید که ما نفهمیدیم راجع به چه کسی سخن می گوید یا علی های دیگری پیدا شوند و سخنان پیامبر را ضایع کنند. لذا نتوانستند در شخص امیرالمؤمنین شک و شبهه ایجاد کنند بلکه در معنای کلام پیامبر شبهه کردند. پیامبر ابتدا فرمودند «باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند، مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته او را بالا می برم.»
بعد حضرت بازوی علی بن ابی طالب علیه السلام را گرفتند و حضرت را بالا بردند تا حدی که پاهای آن حضرت محاذی زانوهای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم قرار گرفت و فرمودند : «هر کس من مولی و صاحب اختیار اویم این علی ابن ابیطالب مولی و صاحب اختیار اوست»
ثانیاً: گرفتن بیعت شفاهی از مردم بود. حضرت فرمودند: چون جمعیت زیاد است و بیعت تک تک افراد مقدور نیست همة شما این سخنی را می گویم تکرار کنید.
ما فرمان تو را که از جانب خداوند دربارة علی ابن ابیطالب علیه السلام و امامان از فرزندانشان به ما رساندی اطاعت می کنیم و به آن راضی هستیم و با قلب و جان و زبان و دستمان با تو در این مدعا بیعت می کنیم. عهد و پیمانی در این باره برای ایشان از ما، از قلب ها و جان ها و زبان ها و ضمایر و دستانمان گرفته شد. هر کس به دستش توانست وگرنه با زبانش بدان اقرار کرده است.
معمول فضایل و مصائبی که از امیرالمؤمنین علیه السلام به ما رسیده، اهل سنت هم به آن معترفند پس چگونه حضرت را کنار گذاشتند؟ گفتیم که در شخص نتوانستند شبهه بیاورند ولی در معنای کلمه مولی شبهه کردند و آن را دوست و دوستدار معنی کردند.
با همه این مقدمات و زمینه سازیها در آن جمعیت کثیر در آن وقت ظهور طی خطبه ی چهار ساعته فقط می خواسته اند بفرماید که هر کس من را دوست دارد پس این علی را دوست بدارد؟ آیا پیامبر فقط جانشین سی ساله بعد از خود را معرفی فرمودند؟
جواب هیچ یک از دو سؤال بالا مثبت نیست. مولا یعنی سرپرست، گرداننده.
ولی، یعنی کسی که انسان بگردد به گرداندنش. کسی که انسان اختیارش را به او واگذارد و در مقابل او هیچ اراده و اختیاری نداشته باشد. مثلاً اگر ما پدری داشته باشیم که مؤمن، تحصیل کرده، دانا، مقتدر، آینده نگر، دوست، دلسوز و ... باشد ما چقدر خود را و اختیار و اجازة خود را به این پدر واگذار می کنیم؟
همیشه نظر او را مقدم بر نظر خود می دانیم اگر بخواهیم به خانه ی دوستمان برویم جایی که خیلی دلمان می خواهد و خوش می گذرد، پدر بگوید نرو، نمی رویم. شاید حتی دلیلش را هم نخواهیم. لذا او ولی ماست، مولای ماست. خود را در اختیار او گذاشته ایم.
از امام صادق علیه السلام پرسیدند: منظور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از کلامی که در روز غدیر دربارة علی علیه السلام فرموده:
من کنت مولاه فهذا علی مولاه چیست؟
حضرت فرمود: به خدا قسم همین سؤال را از خود پیامبر پرسیدند و آن حضرت در پاسخ فرمود: خداوند مولای من است و بر من از خودم بیشتر اختیار دارد و با امر او امری و اختیاری نیست. و من مولای مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خودشان بیشتر اختیار دارم و با امر من ایشان را امری و اختیاری نیست و هر کس من صاحب اختیار او هستم و با امر من او را اختیاری نیست علی بن ابیطالب علیه السلام مولای اوست و بر او از خودش بیشتر اختیار دارد و با امر او برایش امری و اختیاری نیست و تمام این جهان با همه نظم و خصوصیاتش گرداندنش به ولایت خدای متعال است.
«انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یؤتون الزکوه و هم راکعون»
انما حصر است این است و جز این نیست که ولی شما خدا و رسولش استالنبی اولی بالمؤمنین من انفسهم و پس از آن وجود مقدس امیرالمؤمنین و ائمه اطهار علیهم السلام ولی مؤمنان هستند. در روز غدیر پیامبر این ولایت را معرفی فرمودند.
دومین اقدام پیامبر بر فراز منبر بیعت بود و پس از آن سه روز در غدیر مردم با امیرالمؤمنین علیه السلام دست می دادند و به صورت عملی بیعت می کردند و زنان هم با دست گذاشتن در تشت آبی که پرده ای میان این تشت آویخته بود و در آن سوی پرده، امیرالمؤمنین علیه السلام دست در آب می گذاشتند با حضرت بیعت کردند.
اما گفتم که اعلام این ولایت و این بیعت فقط مال روز غدیر حجه الوداع نبود. دعوات رسول الله و دین ایشان جهانی بود. حضرت خطبه شان برای همة مردم جهان و اعصار بود چرا که می فرمودند همة حاضران به غایبان بگویند و پدران به فرزندانشان و آنها هم به فرزندانشان تا آخر زمان این سفارش را برسانند. پس ما هم که امروز این جا جمع شده ایم باید ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را قبول کنیم و با آن حضرت بیعت انجام دهیم.
خداوند به حق امیرالمؤمنین علیه السلام دل ما را به نور ولایتش نورانی گرداند. خدا به ما عمر دهد که بتوانیم زمان رجعت امیرالمؤمنین علیه السلام را درک کنیم.
الحمد لله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا الله